Wet DBA: Wat je moet weten als zzp’er en opdrachtgever

De Wet DBA (Deregulering Beoordeling Arbeidsrelaties) is een wet die de arbeidsrelatie tussen zelfstandigen (zzp’ers) en opdrachtgevers in Nederland reguleert. Deze wet verving in 2016 de oude VAR-regeling (Verklaring Arbeidsrelatie) en had als doel om schijnzelfstandigheid te bestrijden en meer duidelijkheid te scheppen over of iemand echt als zelfstandige werkt of eigenlijk als werknemer moet worden beschouwd. In dit blog leggen we uit wat de Wet DBA inhoudt, wat de belangrijkste aandachtspunten zijn en hoe je als zzp’er of opdrachtgever kunt zorgen voor een goede naleving.

Wat is de Wet DBA?

De Wet DBA is ingevoerd om de verantwoordelijkheid voor het vaststellen van de arbeidsrelatie tussen een zzp’er en een opdrachtgever bij beide partijen te leggen. Onder de VAR-regeling lag die verantwoordelijkheid vooral bij de zzp’er, maar met de DBA moeten zowel de zzp’er als de opdrachtgever beoordelen of er sprake is van een echte zzp-werkrelatie of een verkapte dienstbetrekking. De belastingdienst gebruikt drie belangrijke criteria om dit te beoordelen:

1. Gezagsverhouding: Is er sprake van hiërarchie of geeft de opdrachtgever instructies die vergelijkbaar zijn met een werkgevers-werknemersrelatie?
2. Arbeidsplicht: Is de zzp’er verplicht het werk persoonlijk uit te voeren, of kan hij/zij zelf een vervanger regelen?
3. Beloning: Wordt de zzp’er betaald op een manier die lijkt op salaris, of wordt er gefactureerd voor geleverde diensten?

Als aan deze criteria niet wordt voldaan, kan de Belastingdienst de relatie als een dienstverband zien en de opdrachtgever verplichten om loonheffingen en sociale premies af te dragen.

Waarom de Wet DBA?

De Wet DBA kwam er vooral om schijnzelfstandigheid tegen te gaan. Veel zzp’ers werkten feitelijk als werknemers, maar betaalden lagere premies en belasting dan mensen in loondienst. Dit leidde tot oneerlijke concurrentie en verlies aan belastinginkomsten. Ook kregen sommige schijnzelfstandigen niet de bescherming die normale werknemers genieten, zoals het recht op doorbetaling bij ziekte of ontslagbescherming. De DBA moest ervoor zorgen dat zelfstandigen echt als zelfstandigen worden behandeld en dat bedrijven geen fiscale voordelen halen uit schijnconstructies.

Hoe werkt de Wet DBA in de praktijk?

De praktijk bleek echter weerbarstig. Veel bedrijven en zzp’ers vonden het lastig om de regels goed toe te passen. Hierdoor ontstond er onzekerheid over wanneer een zzp’er nu echt zelfstandig werkte of toch als werknemer moest worden gezien. Dit leidde tot terughoudendheid van opdrachtgevers om zzp’ers in te huren, wat zorgde voor minder opdrachten voor zelfstandigen.

Vanwege de vele kritiek is de handhaving van de Wet DBA uitgesteld. Sinds de invoering in 2016 controleert de Belastingdienst alleen in extreme gevallen of er sprake is van schijnzelfstandigheid. De bedoeling is dat in 2025 nieuwe regels worden ingevoerd om dit probleem structureel aan te pakken, maar tot die tijd is er een handhavingsmoratorium van kracht.

Modelovereenkomsten: een hulpmiddel

Een belangrijk instrument binnen de Wet DBA zijn de modelovereenkomsten. Dit zijn door de Belastingdienst goedgekeurde contracten die zzp’ers en opdrachtgevers kunnen gebruiken om hun samenwerking vast te leggen. Als beide partijen volgens zo’n modelovereenkomst werken, is er meer zekerheid dat er geen sprake is van een dienstbetrekking.

Er zijn twee soorten modelovereenkomsten:

1. Algemene modelovereenkomsten: Deze zijn voor iedereen bruikbaar en bevatten algemene bepalingen over de zelfstandigheid van de zzp’er.
2. Specifieke modelovereenkomsten: Deze zijn afgestemd op specifieke branches of beroepen, zoals de bouw, ICT of creatieve sector.

Het gebruik van een modelovereenkomst is echter niet verplicht. Zzp’ers en opdrachtgevers kunnen ook zelf een overeenkomst opstellen, zolang deze voldoet aan de regels van de Wet DBA.

Wat betekent de Wet DBA voor jou als zzp’er?

Als zzp’er is het belangrijk dat je duidelijk communiceert met je opdrachtgever over de aard van de samenwerking. Om te voorkomen dat je onbedoeld in een dienstbetrekking terechtkomt, kun je de volgende zaken regelen:

• Maak duidelijke afspraken over je zelfstandigheid, zoals hoe je het werk uitvoert, hoe je wordt betaald en of je een vervanger kunt inzetten.
• Gebruik een modelovereenkomst om te zorgen dat je arbeidsrelatie aan de eisen van de Belastingdienst voldoet.
• Werk voor meerdere opdrachtgevers, zodat je niet afhankelijk bent van één opdrachtgever, wat kan wijzen op een schijnzelfstandigheid.
• Factureer op basis van opdrachten en niet op basis van gewerkte uren, om te laten zien dat je echt als ondernemer opereert.

Wat betekent de Wet DBA voor jou als opdrachtgever?

Voor opdrachtgevers is het belangrijk om te voorkomen dat ze achteraf verantwoordelijk worden gehouden voor de loonheffingen van een zzp’er. De Belastingdienst kan namelijk alsnog oordelen dat er sprake is van een dienstbetrekking, met terugwerkende kracht. Om dit risico te verkleinen, kun je de volgende stappen ondernemen:

• Check de zelfstandigheid van de zzp’er: Controleer of de zzp’er voldoet aan de voorwaarden van zelfstandigheid, zoals werken voor meerdere klanten, het dragen van ondernemersrisico en het zelfstandig bepalen van de werkwijze.
• Gebruik modelovereenkomsten: Hiermee kun je de arbeidsrelatie officieel vastleggen en meer zekerheid krijgen over de fiscale behandeling.
• Voorkom gezagsverhouding: Geef de zzp’er vrijheid in de uitvoering van de werkzaamheden en vermijd situaties waarin je directe leiding geeft zoals bij een werknemer.

Toekomst van de Wet DBA

De Wet DBA is momenteel in een overgangsfase. De overheid is bezig met het ontwikkelen van nieuwe wetgeving om schijnzelfstandigheid effectiever te bestrijden en duidelijkere regels te bieden voor zowel zzp’ers als opdrachtgevers. Tot die tijd blijft de DBA van kracht, maar handhaving is beperkt. Voor zowel zelfstandigen als bedrijven blijft het belangrijk om de regels goed te begrijpen en zorgvuldig samen te werken.

Conclusie

De Wet DBA is bedoeld om schijnzelfstandigheid te voorkomen en duidelijkheid te bieden over de arbeidsrelatie tussen zzp’ers en opdrachtgevers. Hoewel de handhaving tijdelijk is opgeschort, blijven de risico’s van onjuist handelen bestaan. Door goede afspraken te maken, eventueel een modelovereenkomst te gebruiken en als zzp’er je zelfstandigheid te bewaken, kun je problemen met de Belastingdienst voorkomen. Voor meer informatie neem dan contact met ons op.